Leestijd: 8 minuten
Hoe werkt Google Zoeken, de zoekmachine van Google?
Google LLC – een dochteronderneming van het privébedrijf Alphabet Inc. – biedt gratis diensten aan, zoals Google Zoeken, Google Boeken, YouTube, Gmail, Waze, Google Maps … , en verzamelt daarbij je gebruiksgegevens. Met deze gegevens toont Google je reclame, aangepast aan je persoonlijke voorkeuren én sleutelt het verder aan de ontwikkeling van zijn producten zodat die nóg beter aansluiten bij je eigen behoeften.
Je surfgedrag en voorkeuren, je gebruikersdata, worden ook meegenomen bij de ontwikkeling van meer geavanceerde én te betalen producten voor particulieren en bedrijven, zoals Google Analytics en Google Trends (zie verder). Het gebruik van de door Google aangeboden diensten is dus niet helemaal gratis. Je betaalt met de digitale sporen die je achterlaat op het internet: zoekopdrachten, locatie waar je je bevond, leestijd bij het doornemen van een pagina, linken die je aanklikte … .
Hier en nu willen we je vooral de werking van Google Zoeken beter leren kennen. Daarvoor zoeken we het antwoord op vier belangrijke vragen:
- Wat is de Googlebot?
De Googlebot is de webcrawler of spider van Google. Een webcrawler is een bot: een computerprogramma dat zelfstandig alle pagina’s op het web bezoekt die ‘om aandacht schreeuwen en gevonden willen worden’, ook wel gekend als het surface web. Pagina’s die slim gebruik maken van SEO-technieken (zoekmachineoptimalisatie) hebben daarbij een voetje voor. Googlebot volgt alle links op deze publiek zichtbare pagina’s van websites naar de pagina’s van andere publieke websites. Ook die andere websites worden vervolgens ‘gecrawld’. Na het crawlen worden de pagina’s van al deze websites geanalyseerd en geïndexeerd. Hoe vaak een website bezocht wordt door Googlebot, hangt onder andere af van het aantal links die naar die website verwijzen, en hoe hoog de PageRank-waarde (zie hieronder) van de website in kwestie is.
- Wat is het PageRank-algoritme?
Zoals reeds in Zoektips #1 kort aangestipt, doen bedrijven en organisaties er alles aan om opgepikt te worden door Google Zoeken, en hoog te eindigen in de op artificiële intelligentie gebaseerde algoritmes (rekenschema’s) van het bedrijf. Het bekendste van deze algoritmes is PageRank. PageRank ‘berekent’ op basis van het aantal links naar een site, maar waarschijnlijk ook op basis van een heleboel andere elementen die Google niet vrijgeeft (bedrijfsgeheim!), hoe ‘belangrijk’ een website wordt geacht. Hoe belangrijker de website, hoe hoger ze te vinden is in de rangschikking. Hoe hoger ze in de rangschikking staat, hoe hoger ze in de zoekresultaten van Google Zoeken zal verschijnen, en hoe vaker die website dus ook aangeklikt zal worden!
- Wat is een filterbubbel of informatieluchtbel?
Het volgende geldt voor meer dan Google alleen. Doordat de algoritmes van de meeste apps en websites zoals Google Zoeken, Facebook, YouTube, Bol.com, Spotify – en ga zo maar door – zoekopdrachten personaliseren, kom je als gebruiker in je eigen informatieluchtbel of filterbubbel terecht.
Dat kan erg comfortabel aanvoelen. Ik kocht bijvoorbeeld online een vertaling van Lao Zi op een bekende boekhandelsite en nu suggereert die website mij bij een eerstvolgend bezoek ‘spontaan’ een boek van Patricia De Martelaere over eenzelfde thema.
Maar dat kan ook zorgen voor oogkleppen en tunnelvisie. Als zoekresultaten je vooral tonen wat je wil zien en denkt te kennen, dan praat je na een tijdje alleen nog met gelijkgezinden op het internet en volg je alleen die websites en informatiebronnen die je bevestigen in je eigen ‘grote gelijk’. Zo mis je het bredere plaatje en heel wat zaken die je misschien anders óók hadden kunnen interesseren! Het satirisch programma Zondag met Lubach (VPRO) keek op 18 oktober 2020 met humor - maar vooral met ongerustheid - naar het fenomeen van de ''fabeltjesfuik":
- Hoe bescherm ik mijn privacy & hoe doorprik ik mijn filterbubbel?
Hiermee komen we bij de centrale vraag: hoe bescherm ik mijn privacy beter – in dit geval als Google-gebruiker – en hoe doorprik ik mijn filterbubbel? Check hier al tien tips van Mediawijsheid om je filterbubbel te doorprikken en anoniemer te surfen. In het vervolg van deze tip gaan we er nog dieper op in, maar eerst laten we je kennismaken met twee voordelen die we in onze vorige Zoektips nog niet vermeld hebben.
Voordelen van Google
Natuurlijk heeft Google Zoeken veel voordelen. In onze vorige Zoektips bespraken we uitvoerig wat je allemaal kan doen als je deze krachtige zoekmachine slim gebruikt. Je hebt echter nog wat tegoed van ons:
- Google Trends is het levende bewijs van het feit dat Google data (zoals ingegeven zoektermen) bijhoudt. Hier kan je ontdekken “waar de wereld naar op zoek is” (via Google Zoeken natuurlijk). Als we bijvoorbeeld eens kijken naar de zoekterm ‘corona’ in het Belgisch nieuws van de zomer van 2019 tot de zomer van 2020…
…dan zien we dat beide pieken in het gebruik van die zoektermen netjes samenvallen met de eerste en de tweede coronagolf. Als we dan voor diezelfde periode 'België' vervangen door Wereldwijd, en verder naar beneden scrollen, dan zien we duidelijk in welke landen (waar Google gebruikt wordt) de mensen zich waarschijnlijk het meeste zorgen maakten (zie grafiek hieronder). Google Trends is dus geen al te slechte tool voor (beginnende) onderzoekers.
- Google Alerts is dan weer één van de resultaten van het werk van de Googlebot. Meld je eerst aan met je Google Account en vraag via Google Alerts om een melding te krijgen zodra er nieuwe content online verschijnt over thema’s die jou interesseren – onmiddellijk, elke dag, elke week,...
Privacy bij Google
Je privacy is tegenwoordig het nieuwe goud: een echt luxeproduct waar meer en meer gebruikers zich bewuster van worden en er veiliger mee willen omgaan. Om te weten wat voor gegevens Google allemaal over jou verzamelt via je activiteiten op haar diensten, volstaat het om in te loggen in je Google Account, en vervolgens eens een kijkje te nemen op Mijn Google-activiteit. Voor velen is dat schrikken. Hier kan je, sinds dag één, je gebruikersgeschiedenis raadplegen: welke toestellen (smartphone, laptop,…) gebruikte je in combinatie met Google-diensten? Welke video’s bekeek je (bv. op YouTube)? Welke sites heb je bezocht (via Google Zoeken)? Waar ben je geweest en welke route heb je daarbij genomen (bv. via Google Maps)? Enzovoort.
Je hebt dan misschien geen volledig zicht op wat Google doet met al je gegevens, maar je kan wél tot op grote hoogte beslissen wat Google over je bijhoudt, en hoe Google je zoekresultaten mag beïnvloeden. Het bedrijf heeft besef van het toenemend belang dat gebruikers aan privacy hechten en probeert er zo transparant mogelijk over te zijn, zonder natuurlijk bedrijfsgeheimen te verraden.
- In het artikel Zo beschermt u uw privacy bij Google van wetenschapsjournalist Dominique Deckmyn* in De Standaard (+) van 8 augustus 2020 lezen we een paar handige tips. Open je Google Account en ga naar Gegevens en personalisatie. Wis, schakel uit of beperk: Web- en app-activiteit, Locatiegeschiedenis, YouTube-geschiedenis en Advertentiepersonalisatie.
Advertentiepersonalisatie uitschakelen garandeert trouwens niet dat advertenties niet meer zouden worden gepersonaliseerd. Google kan nog via een andere weg gegevens verzamelen: door de cookies uit te lezen die je eigen browser opslaat op je harde schijf als je naar een website surft. Je kan het uitlezen van cookies blokkeren in je webbrowser zelf of via de toepassing Your Online Choices. Je kan advertenties blokkeren of grotendeels wegfilteren met ad blockers. Houd er wel rekening mee dat je soms wat functionaliteit op de website die je bezoekt, kan verliezen.
Op de webbrowser Google Chrome kan je "incognito" surfen. Kies rechtsboven in het browservenster de drie puntjes (Meer) en dan Nieuw incognitovenster. Sneltoets: Ctrl + Shift + n (voor Windows) of Cmd+ Shift + n (voor Mac). Opgelet! Privé-browserfuncties zoals deze zijn niet heel privé: ze voorkomen alleen dat je browsergeschiedenis op je computer wordt opgeslagen. Websites die je bezoekt, kunnen nog steeds gegevens over jou verzamelen.
Is er leven buiten Google?
Naast de voordelen die Google biedt en zijn vrij grote transparantie, proberen we met Slimmer zoeken op het web ook alternatieven aan te reiken. Hieronder bespreken we er kort (opnieuw) een paar:
- Vraag het veilig aan de eend. We hadden het al over DuckDuckGo, de zoekmachine die zoekresultaten naar eigen zeggen niet afhankelijk maakt van persoonlijke gegevens en maximaal je privacy beschermt. DDG biedt ook een zoekapp voor smartphone en een privacy-plugin voor browsers aan, en het onderhoudt een interessante privacyblog en privacynieuwsbrief.
- Plant een boom. Ecosia is een “ethische” zoekmachine die draait op Bing-technologie. Dankzij reclame-inkomsten financieren zij naar eigen zeggen de aanplant van bomen
- De toepassing Privacy Badger van de Electronic Frontier Foundation kan je toevoegen aan je browser om te verhinderen dat adverteerders en trackers van derden je activiteiten in het geheim volgen. Als een adverteerder je zonder jouw toestemming over meerdere websites lijkt te volgen, wordt hij automatisch geblokkeerd.
Het spreekt voor zich dat al deze zoekmachines bij het gebruik van dezelfde zoekterm verschillende zoekresultaten opleveren, omdat ze onder de motorkap gebruik maken van verschillende algoritmes. Hier nog drie interessante alternatieven:
- Ben je zeer gesteld op je privacy? Je hoeft niet noodzakelijk te werken met Gmail. Maak bijvoorbeeld een versleutelde account aan op Proton.
- Wil je je gegevens toch liever niet delen met Facebook? Sluit dan je WhatsApp-profiel af en download de privéberichtenapp Signal. Nu nog je vrienden naar die andere app krijgen, natuurlijk ;-)
- Last but not least: surf eens naar Wolfram|Alpha. Dit is geen zoekmachine die op jouw bevel naar websites speurt, maar eentje die voor jou antwoorden zoekt in een eigen databank of deze in een oogwenk berekent.
Wist je dat: Fix je privacy
Naast het veilig stellen van je privacy in je browsers, wil je ook tijdens het videobellen, of tijdens het delen van je bestanden, je privacy beschermen. Ook in je vrije tijd maak je gebruik van allerlei applicaties en websites die je informatie gebruiken zonder dat jij je daar bewust van bent. Daarbovenop komen nog al je accounts op websites en in applicaties die goed beveiligd zouden moeten zijn. Fix je privacy heeft een reeks tips samengesteld in verschillende thema's zodat jij je privacy beter kan beschermen
* Beluister hier de Nottebohmlezing Het internet, van utopie naar dystopie en terug? die Dominque Deckmyn kwam geven in de Erfgoedbibliotheek in het voorjaar van 2017.
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience · Nottebohmlezing Dominique Deckmyn - Het internet, van utopie naar dystopie en terug?
Ga hieronder naar de andere zoektips of ga terug naar de startpagina.
