31.05.2018
De almanakken in onze collectie zijn meestal kleine boekjes, soms ook posters die tegen de muur gehangen werden. Ze gaven, naast de dagen van de week, ook praktische zaken weer zoals heiligendagen, marktdagen en astronomische gegevens zoals de datums van volle maan of van een zonsverduistering. In de boekalmanakken zat vaak ook een prognosticatie, een astrologische voorspelling van wat het nieuwe jaar zou brengen.
De plakalmanakken (wandkalenders) bevatten vaak een zogenaamd aderlaatmannetje, een figuur van het menselijke lichaam met astrologische aanduidingen die aangaf wanneer men het best op welke plek een aderlating kon doen. Naarmate het wetenschappelijke denken verder evolueert en het bijgeloof afnam, verdwenen deze elementen en werden ze vervangen door kronieken, door gedichten of door raadsels en mopjes, zoals die tegenwoordig nog op scheurkalenders voorkomen.
Almanakken zijn bijzonder interessant materiaal voor onderzoekers, omdat ze voor een zeer breed publiek bedoeld waren en een beeld van de tijdsgeest weergeven. Bovendien zijn ze vaak heel erg zeldzaam. Als het jaar om was, had de almanak immers geen nut meer, en werd hij hergebruikt – vaak als toiletpapier. Plakalmanakken die tegen de muur gekleefd waren, werden overkleefd en gingen zo verloren. Hoewel er vele tienduizenden exemplaren gedrukt werden, zijn veel van de overgeleverde exemplaren dan ook uniek. Dat maakt ze des te kostbaarder.
Digitalisering
De collectie almanakken van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience wordt gedigitaliseerd. Zo kunnen onderzoekers ze waar ook ter wereld raadplegen en onderzoeken. Bovendien moeten de exemplaren zelf dan minder vaak worden gemanipuleerd, waardoor ze beter beschermd worden. In de komende maanden komen de gedigitaliseerde almanakken stapsgewijs online. We hopen de komende jaren ook de almanakken en kalenders van de negentiende eeuw te digitaliseren. Hier vindt u de steeds geactualiseerde lijst van almanakken die al werden gedigitaliseerd.
Meer weten?
- Jeroen Salman, Een handdruk van de tijd : de almanak en het dagelijks leven in de Nederlanden, 1500-1700. Zwolle, 1997.
- Noël Geirnaert, Elke dag wijzer: Brugse almanakken van de 16e tot de 19e eeuw. Brugge, 2006.
