01.04.2020
Door Steven Van Impe
Conservator oude drukken en handschriften
Henri Ratinckx werd geboren in 1795 in Antwerpen. In 1819 werd hij boekbinder en verkoper van tweedehandsboeken, en later stichtte hij ook een drukkerij. Met een lithografische pers drukte hij historische en toeristische prenten van Antwerpen, en daarnaast gaf hij vanaf 1831 het advertentieblad Affiches générales de la ville et de la province d’Anvers uit. De drukkerij van Ratinckx was gelegen op de Grote Markt. Op de foto die Edmond Fierlants er in 1863 van maakte, zien we dat de gevel volgeplakt is met reclameposters – ongetwijfeld drukwerk dat Ratinckx zelf verzorgde. Van de affiches die Ratinckx drukte is er echter weinig of niets bewaard gebleven.
Titelpagina's van de eerste uitgave en van de editie van 1862
In 1838 startte Henri Ratinckx met de publicatie van een adresboek: Le double guide commercial, ou livre d'adresses de la ville d'Anvers. Het is een ‘dubbele gids’ omdat de naam van elke handelaar er twee keer in voorkomt: eerst in een alfabetische lijst, vervolgens gesorteerd naar beroepsgroep. Een klant die wist wie hij moest hebben, kon meteen de juiste naam vinden in de eerste lijst; wie op zoek was naar een advocaat, horlogemaker, scheepsmakelaar, boekbinder, lintenverkoper, poelier, … kon in de tweede tabel terecht. De Double guide commercial was een groot succes. Na verloop van tijd werden ook de randgemeenten van Antwerpen opgenomen (Livre d'adresses de la ville et des faubourgs d'Anvers) en vanaf 1892 werd het adresboek tweetalig en stond het bekend als het Adresboek van de stad en de provincie Antwerpen.
Alfabetische pagina en pagina per beroep uit de eerste uitgave (1838)
Henri Ratinckx was al in 1866 overleden, maar zijn drie zoons Jacques, Domien en Thomas en later kleinzoon Jacques junior zouden het bedrijf tot ver in de twintigste eeuw overeind houden. De laatste aflevering van het Adresboek verscheen in 1967. Het had toen al jarenlang te lijden onder de concurrentie met het telefoonboek van de Regie voor Telegraaf en Telefoon (RTT), dat al sinds 1929 werd uitgegeven.
De Double guide commercial en het Adresboek zijn dankbare bronnen voor economische historici, maar ook tal van genealogen gebruiken ze om de geschiedenis van hun familie op te sporen. Helaas hebben de beschikbare exemplaren vaak ernstig te lijden gehad onder die veelvuldige raadpleging. Bovendien zijn de adresboeken gedrukt op papier van minderwaardige kwaliteit. Daarom beslisten het FelixArchief en de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience om hun collecties samen te brengen en te digitaliseren, om zo een volledige reeks van de adresboeken van Ratinckx online beschikbaar te maken op dams.antwerpen.be. De Erfgoedbibliotheek stond in voor de digitalisering van de adresboeken en zorgde er ook voor dat de tekst in de downloadbare pdf-bestanden volledig doorzoekbaar is.
Literatuur
- P. Delsaerdt, ‘Veertigduizend boeken op de Antwerpse Grote Markt. De winkelbibliotheek van Henry Ratinkx (1795-1866)’ in W. Van Anrooij & P. Hoftijzer, red., Lezen in de Lage Landen. Studies over tien eeuwen leescultuur. Hilversum : Verloren, 2017, blz. 147-152
- J. Verhelst, ‘De Antwerpse drukkerijen 1794-1914’ in De Gulden Passer 44 (1966), blz. 8-217
