Porno, pulp & literatuur

Als bewaarbibliotheek voor de humane wetenschappen en de Vlaamse letterkunde mogen ‘vieze boekjes’ niet in de collectie van de Erfgoedbibliotheek ontbreken. Denk aan de populaire Vlaamse blootbladen Sex Top en De Mascotte, maar ook Mieke Maaike’s obscene jeugd van Louis Paul Boon en de Gangreen-cyclus van Jef Geeraerts. De Erfgoedbibliotheek toont deze gewaagde collectie in de magische Nottebohmzaal.

Porno als tijdsdocument

Pornografisch materiaal is een boeiend cultureel tijdsdocument. Het toont wat volgens de heersende moraal aanstootgevend is. Tegelijk moet porno een groot publiek aanspreken en bevestigt het culturele clichés. Op die manier geeft ze een goed idee van de tijdgeest waarin ze verschijnt.

Met deze expo brengt de Erfgoedbibliotheek een brede waaier van pornografische bladen en boeken in Vlaanderen. Van clandestien tot bovengronds. Van suggestief tot expliciet. Van pulp tot literatuur.

Van suggestief tot expliciet

Al in de negentiende eeuw worden goedkope tijdschriften en romannetjes in relatief grote oplages geproduceerd. Deze ‘prikkellectuur’ moesten de lezer seksueel stimuleren door expliciete scènes. Naast die vroege vorm van pornografische massaproductie verscheen er ook erotische literatuur in de libertijnse traditie. Deze bibliofiele of privé-uitgaven waren gericht op een select, elitair leespubliek.

De productie van porno, vooral van populaire bladen en romans, groeit exponentieel in de loop van de twintigste eeuw. Het hoogtepunt wordt bereikt in de jaren zestig – niet toevallig – ten tijde van de seksuele revolutie. Overheid en politie zetten grootscheepse acties op touw tegen (de verkoop en verspreiding van) pornografisch en erotisch drukwerk, dat steeds explicietere vormen aannam en dus (nog steeds) werd beschouwd als een vorm van openbare zedenschennis.

Van pulp tot literatuur

Ook vooraanstaande literaire auteurs bleven in die periode niet gespaard. Na de Tweede Wereldoorlog dringt het (expliciet) seksuele namelijk ook meer en meer door in de ‘reguliere’ literatuur. Als gevolg van strenge politieacties wordt het werk van Jef Geeraerts, net als verschillende literaire tijdschriften, in beslag genomen. Hugo Claus werd dan weer veroordeeld tot een gevangenisstraf van vier maanden, omdat hij drie naakte mannen ten tonele had gevoerd. 

Van toen tot nu

Vanaf de jaren tachtig van de twintigste eeuw lijkt de markt voor pornografische romans bijna volledig in te storten. De aandacht gaat naar de ‘filmische’ porno, beschikbaar op videoband, DVD en internet. Toch is de geschreven porno en erotica niet ten dode opgeschreven. Recent ontstond een niche van zogenoemde soft pornografie: erotische verhalen die vaak gericht zijn op vrouwen en die een alternatief lijken te bieden voor de hard core – vaak onrealistische, gewelddadige, vrouwonvriendelijke… – internetporno.