03.05.2021
In Octavo is niet zomaar een boek, maar een grafisch erg interessant werk dat bestaat uit tien delen van evenveel kunstenaars, onder anderen de Belgische (veelal Antwerpse) gerenommeerde kunstenaars Luc Deleu, Denmark, Wilfried Huet, Bernard Villers en Peter Downsbrough. De publicatie past dus perfect in onze collectie. Tegelijk is In Octavo door en door internationaal, wat blijkt uit de medewerking van Arthur Aeschbacher, Gianni Bertini, Henri Chopin, Marie Orensanz en Jiří Kolář.
De boekjes (145 op 210 mm) zijn gedrukt op verschillende soorten papier en bevatten onder andere uitvouwbare pagina’s, pagina’s met uitsnijdingen enzovoort. In Octavo werd gedrukt op 500 reguliere exemplaren en 23 luxe-exemplaren. Het exemplaar dat het Dotatiefonds voor de Erfgoedbibliotheek kon verwerven is speciaal, want het is een van de twee luxe-exemplaren hors commerce waarvan elk deeltje een gesigneerd kunstwerk bevat. Het werk verkeert in zeer goede staat.
In Octavo is volgens de catalogus van Belgische bibliotheken Unicat nog niet aanwezig in een Vlaamse erfgoedinstelling en evenmin in de Koninklijke Bibliotheek van België. Er is enkel een exemplaar beschikbaar in het Henegouwse Musée Royal de Mariemont. Ook in internationale bibliotheken is het erg zeldzaam (één exemplaar in Parijs en één in Londen).
Guy Schraenen en het kunstenaarsboek in Antwerpen
Guy Schraenen (Londen, 1941 – Parijs, 2018) was een van de belangrijkste Antwerpse uitgevers van kunstenaarsboeken en een spilfiguur in de neo-avant-gardebewegingen. Johan Pas omschrijft hem in zijn standaardwerk Artists' publications: the Belgian contribution: books, magazines, artists, publishers (2017) als ‘the most active promoter of the artist’s book in Belgium’. Het kunstenaarsboek is volgens Pas ‘een kunstwerk op zich, waarbij de beeldende kunstenaar het volledige visuele beeld van de publicatie bepaalt’. Het genre werd vanaf de jaren zestig populair; in België speelde Schraenen daarbij een centrale rol. Dat Guy Schraenen vandaag desondanks (onterecht) geen grote bekendheid geniet, hangt samen met zijn rol als tussenpersoon in die zeer internationaal georiënteerde, neo-avant-gardistische kunstenaarsmiddens.
In 1965 richtte Schraenen de Antwerpse Galerie Kontakt op, die een belangrijke rol speelde voor toenmalige kunstvormen als visuele poëzie, geluidspoëzie, conceptuele kunst, Fluxus, mail art, multiples en kunstenaarsboeken. Kontakt bleef onder Schraenens leiding tot in 1978.
Met de oprichting van het uitgevershuis Guy Schraenen Editeur in 1973 (ook in Antwerpen) probeerde hij een breder publiek te bereiken. De uitgeverij publiceerde boeken, magazines, catalogi, postkaarten, posters, opnames en films van kunstenaars als Eduard Bal, Bram Bogart, Ulises Carrión, Lourdes Castro, Henri Chopin, Jean Degottex, Mirtha Dermisache, Peter Downsbrough, François Dufrêne, Brion Gysin, Bernard Heidsieck, Françoise Janicot, Jiří Kolář, Bernard Villers en anderen. Hun publicaties werden regelmatig tentoongesteld in solo- groeps- en thematentoonstellingen in Antwerpen en in het buitenland.
De uitgeverij was echter geen commercieel succes vanwege het toenmalige gebrek aan interesse van instellingen, critici en kunsthistorici, die veelal het gevolg was van Schraenens grensoverschrijdende en pionierende aanpak, waardoor hij tussen de mazen van de netten van bewaarinstellingen als de Erfgoedbibliotheek glipte. Niettemin slaagde hij erin toch een breder publiek te bereiken, met name via een onafhankelijk internationaal netwerk van vooruitstrevende kunstenaars die actief participeerden. Dit leidde uiteindelijk tot het Archive for Small Press & Communication (A.S.P.C.) dat Schraenen vanaf 1974 leidde samen met Anne Marsily.
De internationale weerklank van Schraenens levenswerk blijft tot vandaag voortduren. Ook dat is typisch voor het genre van het kunstenaarsboek. Volgens Pas zijn ze immers ‘meer dan elk ander artistiek medium in staat te infiltreren in het culturele weefsel. Het zijn koppige obstakels in de tijd, en tegelijk weten ze, langzaam maar zeker, uit te zwermen over de hele wereld.’ Dat bleek recent nog, want in 2020 eerde het Reina Sofía in Madrid Schraenens oeuvre met de tentoonstelling ‘Kontakt with Guy Schraenen. Artists’ Publications, Sound, Films, and More’.
Bijzondere collectie kunstenaarsboeken
De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience verzamelt al decennia kunstenaarsboeken en volgt met bijzondere aandacht de productie van bepaalde uitgevers en initiatieven rond Vlaamse auteurs en kunstenaars. Ongeveer de helft van de kunstenaarsboeken in haar bezit is uitgegeven door Ziggurat, Imschoot, Ergo Pers, Octave de Achtste, Galerij De Zwarte Panter én Guy Schraenen.
Van Schraenen heeft de Erfgoedbibliotheek intussen elf publicaties in bezit, waaronder Collextion (1975-1976, 10 vol.) en Axe (1975-1976). In Octavo is dan ook een belangrijke aanwinst voor onze collectie kunstenaarsboeken. In het verleden richtten we in de Nottebohmzaal al de schijnwerpers op de collectie kunstenaarsboeken van Johan Pas (‘Multiple / Readings’, 2011) en op de uitgaven van De Zwarte Panter ('Schilders & Schrijvers: 50 jaar galerie De Zwarte Panter', 2018-2019). Bovendien sluit het werk, vanwege het directe verband met de Antwerpse en Belgische (Vlaamse) cultuurgeschiedenis, ook perfect aan bij ons bredere verzamelbeleid.
Met dank aan het Dotatiefonds voor boek en letteren
De aankoop van dit zeldzame kunstenaarsboek was mogelijk dankzij het Dotatiefonds voor boek en letteren. Deze gezamenlijke vriendenvereniging van het Letterenhuis en de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience helpt beide organisaties bij het bewaren en toegankelijk maken van ons gedrukte en geschreven erfgoed. Het fonds wordt financieel ondersteund door verschillende ondernemingen en mecenassen die mee willen investeren in ons rijke literaire verleden.