Rond het midden van de achttiende eeuw ontstond literatuur speciaal voor jongeren, gebaseerd op nieuwe principes van spelenderwijs leren van bijvoorbeeld de Engelse filosoof John Locke (1632-1704). Ook de jeugdboeken van Sarah Fielding en Madame Leprince de Beaumont oogsten veel bijval en vonden overal in Europa navolging. Zo stelde Angélique Marie de Los-Rios (1734-1810) het Magasin des petits enfans samen voor de leerlingen van haar pensionaat in Antwerpen, die ze voor het eerst op haar kosten liet drukken in 1770.
Vóór 1800 bestond in Europa geen wetgeving die auteurs beschermde tegen het kopiëren of hergebruiken van hun teksten. Veel achttiende-eeuwse werken voor kinderen waren slechts compilaties van ontleningen en bewerkingen van bestaande teksten. Ook De Los-Rios haalde meestal de mosterd bij andere pedagogen. Wel besteedde zij veel aandacht aan de uitgave van haar lesmethode, die zij volgens eerst uittestte op haar leerlingen. De Antwerpse gouvernante was nauw betrokken bij de verschillende edities van haar Magasin en paste de selectie, volgorde en structuur van de teksten telkens aan.
Het Magasin des petits enfans begint met een veertigtal sprookjes waarin kinderen wordt voorgehouden hoe ze zich moeten gedragen in bepaalde situaties. Dit deel is nagenoeg identiek aan het razend populaire Joujou de nouvelle façon (1758) van de Duitse plantkundige en pedagoge Catharina Helene Dörrien (1717-1795). Na de sprookjes volgen meestal haar ‘Préceptes d’un père à ses enfans’, die een herwerking zijn van Les conseils d'un pere a ses enfans (1695) van abbé Jacques Goussault. Naargelang de editie nam Madame de Los-Rios vervolgens allerlei traktaatjes op over diverse onderwerpen: van korte definities over wetenschappen en kunsten, een snelcursus aardrijkskunde, een uiteenzetting over de juiste lichaamshouding tot dialogen over christelijke moraal. De ‘Propositions générales et chrétiennes’ zijn overgenomen van de Maximes (1678) van Madame de Sablé.
De meest uitgebreide editie is de tweedelige editie uit 1774 door Jean-Baptiste Verdussen in Antwerpen, die ook te koop was bij haar oom François de Los-Rios in Lyon. Het eerste deel was bedoeld voor jongere kinderen en het tweede voor oudere kinderen. Het is ook de enige editie met een beknopte beschrijving van Antwerpen; mogelijk is dit ook het enige stuk proza dat Madame de Los-Rios zelf heeft geschreven. Het is een kunsthistorische beschrijving van de belangrijkste gebouwen van de stad, die wat abrupt eindigt met de Beeldenstorm van 1566.
De Los-Rios behaalde met haar Magasin des petits enfans een behoorlijke bekendheid en wordt door sommigen gezien als een van de eerste kunsthistoricae in de Nederlanden. Er zijn zeker vier edities bekend in het Frans, waarvan een ook te koop was in Londen. Van hun editie van 1771 brachten de gebroeders Walther uit Dresden in 1773 tevens een Duitse vertaling uit, Das Buch für Kinder. In 1785 publiceerden zij bovendien een vervolg op haar encyclopedie, de Abrégé historique de toutes les sciences et des beaux-arts, dat dan weer gebaseerd was op het werk van abbé Dufour.
Lees meer hierover in het nieuwste nummer van De Boekenwereld.
