Gideon Kiefer (°1970) is een begenadigd tekenaar en sinds enkele jaren ook succesvol als schilder. Jeffe De Brabandere (°1998) is als beeldhouwer en tekenaar nog maar heel recent actief op de Belgische kunstscene. In de voorbereiding van het tentoonstellingsluik in de Erfgoedbibliotheek ging curator Yasmine Geukens van Galerie Geukens & De Vil in gesprek met beide kunstenaars.
“Zeker één originele ets van Dürer uit een privécollectie komt bij mijn werk te liggen. Mogelijk worden dat er zelfs drie. Het zijn originele gravures, geen herdrukken. Ik hou van het idee dat mijn werk daarmee in dialoog gaat.” - Gideon Kiefer
‘The Martyrdom’ door Gideon Kiefer. © Courtesy Geukens & De Vil. Foto: David Samyn
Kunnen jullie situeren waarover jullie werk in het algemeen gaat?
Kiefer: “Een aantal thema’s komt steeds terug in mijn werk. Ik doe onderzoek naar de herinneringen uit mijn jeugd, en kijk hoezeer ik die herinneringen in de loop der jaren zelf vervorm of vervals. Dat probeer ik altijd te kaderen in een groter of breder plaatje. Ik uit graag sociale kritiek. Als kunstenaar wil ik niet alleen met mijn eigen emoties en herinneringen bezig zijn, maar gebruik ik ze om bijvoorbeeld de klimaatproblematiek aan te kaarten. In de eerste periode van mijn professionele carrière gebeurde dat op basis van tekeningen. De laatste drie jaar is daar de schilderkunst met olie op doek en op paneel bij gekomen. Voor FINIS TERRAE ga ik niet alleen schilderen, maar ook weer tekenen en mogelijk ook etsen. Omdat ik graag teken op de binnenkant van oude boekkaften, is het prettig om in deze bibliotheek te exposeren.”
De Brabandere: “Er zijn twee grote thema’s in mijn werk: dieren en geschiedenis. Dieren fascineren me al van jongs af aan. We weten niet hoe ze de wereld, de mens of zichzelf ervaren. We weten niet hoe ze denken of dromen. Kunnen ze pijn ervaren? Hebben ze gevoelens? Daar gebeurt veel onderzoek naar, maar we zijn nooit zeker omdat we ze niets kunnen vragen. Dieren zijn voor ons eigenlijk het ‘andere’. Terwijl we zelf ook dieren zijn. Mijn fascinatie voor geschiedenis vertrekt vanuit diezelfde onzekerheid. We weten niet exact wat er in het verleden is gebeurd. We waren er niet bij. Al mijn werk is opgebouwd uit oude materialen waarin geschiedenis zit. Het zijn stukken die ik gevonden heb en een verleden met zich meedragen. Ik gebruik vaak overblijfselen van dieren: schedels, skeletten, stukken tand. Daarin komt mijn fascinatie voor dieren en geschiedenis samen. Die combinatie vind ik heel interessant.”
Je refereert ook heel vaak aan de mythologie.
De Brabandere: “In mythologieën komen dieren en geschiedenis opnieuw samen. Goden worden afgebeeld door en gespiegeld met dieren. Zeus was een stier, de Heilige Geest is een duif. Een god kunnen we niet exact vatten of begrijpen. Ik vind het boeiend om met die iconografie te spelen.
Jullie zijn te gast in de schitterende Nottebohmzaal. Wat vinden jullie hiervan? Jullie hadden de locatie niet te kiezen. Was dat een opportuniteit of eerder een gevecht?
Kiefer: “Ik kende de Nottebohmzaal niet. Toen ik een foto zag, vreesde ik dat het moeilijk zou worden omdat er geen wanden zijn om mijn werken aan op te hangen. Maar bij een eerste bezoek was ik echt overweldigd. Ik kwam binnen en voelde: dit komt helemaal goed. De kijkkasten die er staan zijn perfect voor mij. Het is een hele fijne locatie om in te werken. Ik hoorde ook dat Jeffe de ruiters van de Apocalyps zal verbeelden. Zo is er meteen een link met mijn werk, met mijn blik op de problematiek van de klimaatopwarming. Het is heel fijn dat we werden samengebracht.”
De Brabandere: “Ik was ook nog nooit in de zaal, maar werd er meteen verliefd op. Ik werk vaak met oude boeken. In mijn werk gaat het vaak over hoe onzeker we zijn over de werkelijkheid, zoals over dieren en geschiedenis dus ... Daartegenover is het interessant om in boeken kennis te vinden die wel zwart-op-wit staat, hoewel het geschrevene ook altijd geïnterpreteerd moet worden. Dat is een leuke link naar deze bibliotheek.”
Gideon Kiefer. © Courtesy Geukens & De Vil. Foto: David Samyn
Jeffe De Brabandere. © Courtesy Geukens & De Vil. Foto: David Samyn
Wat gaan jullie tijdens FINIS TERRAE in de Nottebohmzaal tonen?
De Brabandere: “Ik ga vier nieuwe werken maken, rond de vier ruiters van de Apocalyps. In het Nieuwe Testament verkondigen zij de dag des oordeels en het einde van de wereld. Elk van de vier ruiters heeft een eigen kenmerk, dat ik gebruik om de vier werken vorm te geven.” Kiefer: “Ik maak een mooie mix van 15 schilderijen en tekeningen, geïnspireerd op de wereldberoemde cyclus ‘Apocalyps’ met houtgravures van Albrecht Dürer. Ik kwam op dat idee via het werk van Jeffe. Bovendien staat het huis waar Dürer in de 16de eeuw logeerde tijdens zijn verblijf in Antwerpen op 200 meter van de bibliotheek. Ik maak geen gravures, maar ik wil wel met het werk van Dürer aan de slag gaan. Daarbij refereer ik ook aan de problematiek rond het klimaat van vandaag. Het gaat over het einde der tijden. Mijn werk toont aan dat we een endgame benaderen met de klimaatproblematiek.”
Ontstond er tijdens het creatieproces een link tussen jullie werk en de bibliotheekcollectie? Raadpleegden jullie bijvoorbeeld boeken uit de bibliotheek?
Kiefer: “Nog niet, maar dat is wel nog de bedoeling. Mijn werk is zeer gelaagd, dus de inspiratie uit de werken van de bibliotheek komt zeker aan bod. Maar ik wil niet een-op-een iets maken. Met boeken uit de collectie die gelinkt zijn aan het thema kan ik op een subtiele manier iets doen in mijn werk. Dat zal onrechtstreeks zijn.”
De Brabandere: “In de voorbereiding op mijn werk nam ik al een kijkje in de Nottebohmzaal. In mijn eerste werk (De vierde ruiter of de ‘Ruiter van de Dood’) heb ik twee ronde vormen in terracotta toegevoegd. Die verwijzen naar de twee globes in de Nottebohmzaal. Ook in de andere werken zal ik proberen om linken te leggen met de bibliotheek en de collectie. Misschien kunnen er ook boeken met afbeeldingen van de ruiters van de Apocalyps naast mijn werk worden geëxposeerd.”
“Al mijn werk is opgebouwd uit stukken die ik gevonden heb en een verleden met zich meedragen. Ik gebruik vaak overblijfselen van dieren: schedels, skeletten, stukken tand. Daarin komt mijn fascinatie voor dieren en geschiedenis samen.” - Jeffe De Brabandere
‘Vierde ruiter van de Apocalyps’ door Jeffe De Brabandere. © Courtesy Geukens & De Vil. Foto: David Samyn
Er wordt ook een originele ets van Dürer getoond.
Kiefer: “Zeker één originele ets van Dürer uit een privécollectie komt bij mijn werk te liggen. Mogelijk worden dat er zelfs drie. Het zijn originele gravures, geen herdrukken. Ik hou van het idee dat mijn werk daarmee in dialoog gaat.”
De bedoeling van FINIS TERRAE is ook om generaties samen te brengen. Jeffe is nieuw, Gideon heeft al wat meer naam en faam. Hoe ontstonden de inhoudelijke linken tussen de werken die jullie tonen?
De Brabandere: “Voor mij was het onmiddellijk duidelijk wat ik wou doen. De ruiters van de Apocalyps zaten al langer in mijn hoofd. Aangezien het thema het einde van de wereld is, was dit het uitgelezen moment om dit idee concreet te maken.”
Kiefer: “Ik had niet meteen het idee om rond de Apocalyps te werken, maar er was wel al een vaag idee om iets te doen met Dürer. Door het werk van Jeffe kwam ik uit bij de reeks van Dürer rond de Apocalyps. Zo is de cirkel helemaal rond.”
FINIS TERRAE
Kaap Finisterre, een granietheuvel gelegen in Galicië, vormde voor de Romeinen het einde van hun rijk en van de westelijke aarde, hun Finis Terrae. Vandaag is ons wereldbeeld ruimer. Maar de begrenzing van onze maatschappij en hoe deze ooit aan zijn eind komt, is een vraag die de mensheid sinds haar ontstaan bezighoudt. Van de Bijbel over Maarten Luther, tot Isaac Newton en de Maya’s: allen hadden ze hun eigen theorie die het einde der tijden voorspelde.
Meer dan ooit worden de begrenzingen van onze hedendaagse wereld blootgelegd. Globale noodsituaties zoals de klimaatcrisis, toenemend rechts-extremisme, wereldwijde bosbranden, sprinkhanenplagen van bijbelse proporties, de aanhoudende vluchtelingencrisis, COVID-19: stuk voor stuk doen ze ons stilstaan bij de waarde van onze planeet en de normen in onze maatschappij. Daarnaast zet een crisissituatie geesten in beweging. Zo genereerde corona een verhoogd bewustzijn over het belang van gezondheidszorg en een groene omgeving. De laatste jaren groepeerden bottom-up bewegingen zich – klimaatjongeren, Black Lives Matter – om tegengewicht te bieden aan problemen die jarenlang genegeerd werden. FINIS TERRAE is een groepstentoonstelling die hedendaagse Belgische kunstenaars verenigt rond één hedendaags thema: (het einde van) onze wereld vandaag. Daarnaast wil de tentoonstelling eveneens hoop, de veerkracht van de mens, en de kracht van kunst in de verf zetten.
FINIS TERRAE nodigt kunstenaars uit om een werk te creëren dat hun visie op het thema verbeeldt. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen jong en oud, man en vrouw, blank en gekleurd, of tussen kunstdisciplines. Bewust wordt geopteerd voor levende Belgische kunstenaars (en kunstenaars die in België resideren). Deze tentoonstelling vindt plaats op verschillende locaties in de stad Antwerpen
Praktisch
FINIS TERRAE loopt in de Erfgoedbibliotheek van donderdag 17 november 2022 tot zondag 26 februari 2023 van 13 tot 17 uur. Op dinsdag is de expo gesloten.
Wil je FINIS TERRAE in groep bezoeken? Ga naar finis-terrae-antwerpen.com en boek een begeleide stadswandeling langs de verschillende locaties. Alle activiteiten in de Erfgoedbibliotheek dit najaar staan in het teken van FINIS TERRAE. Ontdek het programma in de kalender achteraan de Nottebohmkrant.
