Welkom in de newsroom
De workshop Mediascanners leert adolescenten hoe ze kritisch en doelbewust kunnen omgaan met het overaanbod aan (tendentieuze) informatie. Tijdens het spelen van een coöperatief bordspel dompelen we de jongeren twee uur lang onder in de vibe van een newsroom.
We starten met een korte individuele oriënteringsronde waarin de leerlingen kennismaken met verschillende historische bronnen. Daarna gaan ze in groepjes aan de slag. Tijdens de groepsopdrachten werken de leerlingen met een online ‘bronnenbox’ waarin ze zelf bronnen zoeken en filteren (vergelijkbaar met pakweg een bibliotheekcatalogus). Ze krijgen artikels uit verzetsblaadjes, collaboratiekranten, bioscoopjournaals, een radio-uitzending, propagandafoto’s … Door deze zeer verscheiden historische bronnen te vergelijken (bijvoorbeeld: wat was de rol van de vrouw in de sluikpers en de collaboratiepers?) komen ze zelf tot de conclusie dat er altijd verschillende kanten aan een verhaal zijn, dat de waarheid nooit zwart-wit is, dat het verspreiden van een bepaalde boodschap grote gevolgen kan hebben in de 'echte' wereld …
De vordering in hun inzichten en skills als ‘mediascanners’ kan de groep volgen op het spelbord. Als één skill achterophinkt, kan daar harder aan gewerkt worden. Afsluiten doen we in het nu. De deelnemers worden tijdens een presentatieronde uitgedaagd om de opgedane inzichten te verwerken tot tips die elke mediascanner goed kan gebruiken. Zo leren ze om anders naar informatie te kijken: hoe ze verspreid wordt, aan wie, en waarom.
Praktisch
- De workshop is geschikt voor de 3de graad secundair onderwijs.
- Deelnemers: maximum 25 per groep
- Duurtijd: 2 uur
- Wanneer: elke werkdag. Mogelijke tijdsloten: 9-11 uur, 11-13 uur, 13-15 uur. Gelieve een kwartiertje op voorhand aanwezig te zijn.
- Locatie: Nottebohmzaal, Hendrik Conscienceplein 4, 2000 Antwerpen (of in KU Leuven Campus Antwerpen-Carolus tijdens de maanden mei en juni 2023).
- Kostprijs: 95 euro, inclusief administratiekosten.
- Leerkrachten en onderwijsbegeleiders kunnen deze workshop binnenkort boeken via Experience Antwerp.
- Meer informatie nodig? Mail naar educatie_ehc@antwerpen.be.
- Het volledige educatieve pakket staat klaar op mediascanners.be om gratis in de klas te gebruiken. Benodigdheden: laptop met beamer of smartboard, minimale hoeveelheid prints.
- Tip: combineer de workshop Mediascanners met een bezoek aan de expo Stad in oorlog in het MAS (te zien vanaf 8 september 2023) of met een activiteit van Antwerpen Herdenkt, zoals de wandeling Het verzet in Antwerpen, die je zelfstandig kan volgen met de ErfgoedApp.
Ondersteunende partner
Met dank aan
Deze workshop werd voor de Erfgoedbibliotheek uitgewerkt door Oetang Learning Designers. Ondersteuning ontvingen we van het Vredescentrum. De gebruikte bronnen stammen uit de collecties van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, het CegeSoma en het CArCoB.
Expo Tegendruk (2004-5)
De aanloop naar deze workshop was lang. Het begon allemaal in 2004 met de tentoonstelling Tegendruk in wat toen nog de “Stadsbibliotheek” heette. In deze expo en in de gelijknamige publicatie (online beschikbaar via warpress.cegesoma.be) werd het laatste nieuwe wetenschappelijk onderzoek gepresenteerd rond geheime verzetspers uit de Tweede Wereldoorlog; een aspect dat sinds decennia door velen in Vlaanderen stiefmoederlijk behandeld wordt. De uitzonderlijke moed en zelfopoffering van verzetsmensen zoals Antwerps leraar Marcel Louette, nopen ons er nochtans toe om hen alle eer te blijven bewijzen. De aandacht voor de excessen van de repressie en de straffen voor de collaborateurs kreeg na 1945 de overhand ten koste van het lijden van het verzet tijdens de oorlog. De cijfers zeggen echter iets anders: van de 45.000 verzetsmensen die tijdens WO II opgepakt, mishandeld en naar concentratiekampen weggevoerd werden, zouden er 15.000 vermoord worden. Het aantal mensen dat nadien als collaborateur ter dood werd veroordeeld: 251. (Bron: vrt nws)
Het project Tegendruk werd een vruchtbare samenwerking met het Brusselse Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij (CegeSoma), het Gentse Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis, de Vakgroep Nieuwste Geschiedenis van de UGent en het archief- en documentatiecentrum van de verzetsorganisatie Witte Brigade-Fidelio. De kern van deze tentoonstelling werd gevormd door de rijke verzameling sluikpers uit onze collectie, die volledig gedigitaliseerd werd en vrij raadpleegbaar is via onze online catalogus. Die verzameling schetst een zeer levendig beeld van de manier waarop mensen zich geweldloos – met woorden, symbolen en ideeën – verzetten tegen onrecht en desinformatie. In het sluikblad van de verzetsbeweging Witte Brigade-Fidelio (Steeds Vereenigd-Unis Toujours, nr. 9, 1941) lezen we:
“Wij, Belgen, beschikten vroeger over dagbladen met verschillende strekking: we luisterden naar radioberichten uit de gansche wereld. Heden is die wereld duister, men leest slechts éénzijdige berichten. Zelfs de Engelsche radioberichten voor ons bestemd, geven ons te weinig en getuigen van een onduidelijk beeld van den toestand en van de gemoederen hier te lande. Waar is de leugen? Waar is de waarheid? Wat moeten wij tenslotte gelooven, denken en doen?”
Deze vragen stellen wij ons nu nog steeds: ondoorzichtige algoritmes van (commerciële) platformen zoals Google, ChatGPT/Bing, Facebook ... beslissen immers voor ons wat we wel en niet online te zien krijgen. In periodes van oorlog wordt communicatie op de spits gedreven, is de polarisatie compleet, draaien propagandamachines op volle toeren, slaan fake news en leugens wild om zich heen. Het zijn zo’n periodes die zich uitstekend lenen om communicatiemechanismen te bestuderen en lessen te trekken uit het verleden. Het is met dat concept in gedachten dat wij langzaam maar zeker op de ontwikkeling van deze workshop toestuurden. Het thema blijft jammer genoeg zeer actueel, met oorlogen die steeds dichter bij huis woeden: Oekraïne, Syrië,…
Lees meer online
Wil je meer te weten komen over oorlogspers en -propaganda? Op deze webpagina's vind je een veelheid aan authentieke bronnen, betrouwbaar wetenschappelijk onderzoek en aangrijpende getuigenissen.
- De verzameling sluikpers uit de collectie van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, volledig gedigitaliseerd en vrij raadpleegbaar via onze online catalogus.
- De publicatieTegendruk, online beschikbaar via warpress.cegesoma.be.
- Antwerpen herdenkt de Tweede Wereldoorlog.
- The Belgian War Press, zeer uitgebreide databank met gedigitaliseerde Belgische oorlogskranten, zowel clandestiene als gecensureerde, uit de perioden 1914-18 en 1940-45.
- Belgium WWII, virtueel patform over België en zijn inwoners tijdens de Tweede Wereldoorlog.
- Alles weten over Belgische verzetsmensen? Raadpleeg de Wikibase Verzet (vanaf 2024).
- De Arolsen Archives is het grootste archief over slachtoffers van de nazi-vervolging. Consulteer het online archief met meer dan 30 miljoen documenten.
