Conscience werd op 3 december 1812 in Antwerpen geboren als zoon van een Franse vader en een Vlaamse moeder. Hij was 18 jaar oud toen de Belgische omwenteling losbrak en hij als vrijwilliger dienst nam in het Belgische leger. In zijn autobiografie vertelt Conscience hoe de ervaringen van zijn soldatentijd hem inspireerden voor zijn literair werk. In groots opgezette historische romans bracht Conscience de vaderlandse geschiedenis tot leven. Hij bezocht trouwens meermaals de toenmalige Stadsbibliotheek om historische bronnen te raadplegen.
Conscience schreef ook een lange reeks dorps- en plattelandsromans, zoals De loteling (1850), waarin hij het ongerepte landelijke leven portretteerde. In deze verhalen toont hij zich een meesterlijk verteller en een ware volksschrijver. Zijn meeslepende vertelstijl zette iedereen aan het lezen en verklaart het immense succes van zijn werk.
Het is geen toeval dat voor de inkom van de nagelnieuwe Stadsbibliotheek zijn standbeeld werd geplaatst, enkele weken voor zijn overlijden. Bij de onthulling op 13 augustus 1883 sprak men voor het eerst de beroemde woorden “Hij leerde zijn volk lezen”. Bovendien werd ook het plein naar hem genoemd, en aan de achterzijde kwam de Leeuw van Vlaanderenstraat. Conscience overleed op 10 september 1883 in Elsene. Zijn grafmonument bevindt zich op het Schoonselhof.
We zien Conscience momenteel als een Vlaams volksschrijver, maar in zijn tijd was hij Europees gerenommeerd. Zijn romans werden vertaald in het Duits, Engels, Frans, Italiaans, Spaans,… Alexandre Dumas plagieerde zelfs De loteling, maar eerde de auteur door het Conscience l’innocent te noemen. De Erfgoedbibliotheek heeft hiervan 2 versies in bezit.
Digitaal beschikbaar
- Hendrik Conscience: De leeuw van Vlaenderen, of: De Slag der Gulden Sporen. Antwerpen, 1838
- A. Jacob [edit.]: Briefwisseling van, met en over Hendrik Conscience. Gent, 1913-14
