Workshop: Slimmer zoeken in de Erfgoedbibliotheek

Wie onderzoek doet, begint bijna altijd eerst online, ook al is de meeste (betrouwbare) info daar nog steeds niet te vinden, maar wel in bibliotheken, archieven, en andere instellingen. Dat wil lang niet zeggen dat elk boek of elk tijdschrift dat wij hebben de ‘waarheid’ spreekt, verre van, maar door andere bronnen op te zoeken en te vergelijken is het wel mogelijk om je eigen kritische idee te vormen over een bepaald (historisch) onderwerp. Maar hoe begin je daaraan? Daar willen we je heel graag mee helpen!

Stap één: kennismaking en brainstorm

Wil je als leerkracht/docent jouw leerlingen/studenten/cursisten laten proeven van wetenschappelijk onderzoek rond geschiedenis, cultuur, literatuur, moderne en klassieke talen, maar ook journalistiek, beeldvorming, typografie, boekgeschiedenis, en veel meer? Dan ben je bij ons aan het juiste adres. Contacteer onze educatief medewerker Thomas met jouw idee voor een onderzoeksproject, eindwerk of geïntegreerde proef (GIP). Samen beslis je welke bronnen er in de leeszaal zullen klaarliggen voor je studenten: (jeugd)literatuur, kunstenaarsboeken, naslagwerken, strips, graphic novels, tijdschriften, kranten – op papier, microfilm of digitaal,… Je kunt het zo gek niet bedenken of we hebben wel iets bruikbaars in onze collectie! 

Stap twee: voorbereiding

Je werkt het onderzoeksproject verder uit met je studenten en bereidt jullie bezoek voor op school. Je bent hier volledig vrij in, maar breng ons wel ruim op voorhand op de hoogte. Wij leggen ondertussen alle nodige bronnen voor jouw groep klaar in de leeszaal!
Zoek je nog inspiratie? De mogelijkheden zijn schier eindeloos…

• Hoe kwamen vrouwen in beeld in (internationale) media in de jaren 1940, 1960 en 1980?
• Wat stond er een halve eeuw vóór jouw geboorte in de (internationale) media? Zie je verschillen tussen de verschillende bronnen? Vergelijk de rubrieken (cultuur, sport,…).
• Hoe wordt één historisch feit besproken in verschillende kranten? Merk je welke ideologie de redacties toen aanhingen?
• Hoe veranderen Belgische kookboeken door de eeuwen heen? Hoe bepaalt de tijd (oorlog, schaarste, vrede, welvaart, pre- en postkoloniaal, mondialisering,…) wat hier bij ons gegeten werd?
• In 2022 verscheen het veelgeprezen boek ‘Wat we toen al wisten : de vergeten groene geschiedenis van 1972’. Duik zelf in de vroege jaren 1970 aan de hand van kranten, boeken, strips,… en onderzoek zélf het ontstaan van milieubewegingen en de tijdsgeest van toen.
• Onderzoek de eeuwenoude Portugese aanwezigheid in de stad Antwerpen.
• Hoe werd er door de eeuwen heen aan muziek gedaan? Hoe werden muzieknoten genoteerd in de Gregoriaanse muziek? Onderzoek eeuwenoude fragmenten en boeken, maar ook recentere liedbladen van marskramers en muziek(naslagwerken) van nu.
• Onderzoek de evolutie van het stripverhaal. Waar komen strips vandaan? Hoe zagen de eerste strips eruit? Maak kennis met centsprenten, vroege beeldromans, ‘klassieke’ strips, fotoromans, experimentele graphic novels, en veel meer.
• Maak je eigen kunstenaarsboek! Maar voor je eraan begint: duik in onze collectie en maak kennis met de gekste, mooiste, kostbaarste kunstenaarspublicaties en bibliofiele boeken.
• Hoe evolueerde de typografie van gedrukte media door de eeuwen heen? Welke kenmerken uit handschriften en oude drukken zien we nu, enkele eeuwen later, nog steeds terugkomen, offline, maar ook online?
• Onderzoek (theater)kostuums door de eeuwen heen tot nu; hoe gingen mensen gekleed, en hoe weerspiegelde zich dat op de bühne?
• Antwerpen telt honderden standbeelden – waaronder ook een heleboel met een koloniale geschiedenis – onderzoek het verhaal achter deze standbeelden aan de hand van kronieken, toespraken, krantenartikels,…
• Hoe evolueerde jeugdliteratuur door de eeuwen heen? Neem bijvoorbeeld onze workshop Cirkelhelden als uitgangspunt, of duik meteen in onze 70.000 jeugdboeken! Meer info vind je ook hier.
• Onderzoek de oorsprong en evolutie van het Antwerpse satirische Poesjenellentheater aan de hand van ons zeer uitgebreid bronnenmateriaal. Hoe evolueerde de ‘Poesje’ van een volkse kunstvorm naar een interesseveld voor de gegoede klasse? Hoe veranderde de Poesje eind 20ste eeuw? Wat is er nu nog over van de Poesje en heeft ze een toekomst? Wat was en is de maatschappelijke relevantie van satire?
• Sinds wanneer durven uitgevers en auteurs uit de kast te komen in hun werk? Hoe evolueerden we uiteindelijk naar queer-literatuur?
• Onze collectie bulkt van de werken over Congo. Hoe erg was het echt gesteld met het kolonialisme? Neem een duik in de tijd aan de hand van reisverslagen, bedrijfpublicaties, tijdschriften, romans,... en ‘see for yourself’.
• Hoe beïnvloeden bedrijven de consument? Graaf in kranten en tijdschriften uit de twintigste eeuw en ontdek hoe de reclame-industrie zich ontwikkelde.
• Beeldvorming is van alle tijden, maar nam samen met het ontstaan van de gedrukte media een hoge vlucht. Onderzoek in tijdschriften, kranten en naslagwerken over propaganda hoe spotprenten, collages, (geframede of zelfs getrukeerde) beelden de publieke opinie wilden beïnvloeden.
• Satire, wat is dat (en kunnen/mogen we dat nog bedrijven)? Neem een diepe duik in onze collectie en ontdek welke vormen satire kon aannemen door de eeuwen heen.
• Antwerpen was en is een internationale havenstad. Dat weerspiegelt zich ook in de grote ‘etnische minderheden’ die hier altijd geleefd hebben. Denk bijvoorbeeld aan de grote Duitse gemeenschap die hier leefde tot 1918. Of de Griekse matrozen en havenarbeiders uit de 20ste eeuw. De Joden die ondanks alle tegenslagen deel van onze stad bleven uitmaken. De Congolezen, de Italiaanse gastarbeiders, daarna de Marokkaanse en Turkse… Hoe weerspiegelt hun aanwezigheid in de stad zich in onze collectie?
• Heb je je altijd al afgevraagd hoe jouw buurt er vroeger uitzag? Ga op onderzoek in onze historische kaarten en naslagwerken, heemkundige tijdschriften, adresboeken, en meer.
• Brandhaarden flakkeren overal ter wereld steeds weer op, jammer genoeg. Ga via onze kranten en tijdschriften terug naar de kern van het probleem in gebieden als Oekraïne, Gaza, Afghanistan, Zuid-Soedan,…
• …

Stap drie: kom langs!

Op het afgesproken tijdstip verwachten we jullie op het Hendrik Conscienceplein. We beginnen buiten met een kennismaking, verkennen het plein en de gebouwen van de Erfgoedbibliotheek, en duiken dan via de Korte Nieuwstraat de leeszaal in. Hier maken we jullie verder wegwijs (werking leeszaal, aanwezig bronnenmateriaal), en dan is het aan jullie. We blijven in de buurt om jullie te ondersteunen. Naast de leeszaal staat er een workshopruimte ter beschikking waar je ongestoord overleg kan plegen, of waar we tijdens een plenaire Q&A een paar handige zoekstrategieën kunnen meegeven, zowel offline als online. Als beloning voor het noeste werk nemen we jullie op het einde mee door de depots naar de Nottebohmzaal!

Stap vier: kom terug!

Kan je niet stoppen met onderzoek doen? Goed nieuws, onze leeszaal is voor iedereen vanaf 15 jaar elke werkdag open (en ook elke eerste zaterdag van de maand, behalve in de zomer). Lidmaatschap is gratis.

Alternatieve formules (met onze collectie)

Wil je voor, na, of in plaats van het onderzoekswerk liever zélf lesgeven aan de hand van authentiek bronnenmateriaal uit onze collectie? Dat kan ook! Bespreek met ons op voorhand de mogelijkheden, zodat we de juiste bronnen en een leslokaal kunnen reserveren voor je groep. Met onze 15.500 publicaties in het Latijn kan een leerkracht/docent klassieke talen bijvoorbeeld alle kanten uit!

Of doe eerst inspiratie op met onze collectiestukken, bijvoorbeeld tijdens een samen-lees-sessie, en organiseer dan je eigen discussiegroep, of maak je eigen krant tijdens een redactie- en vormgevingssessie, maak samen je eigen kunstboek, steek je eigen toneel- of poesjenellenstuk ineen,... Alle (gekke) voorstellen welkom!

Extraatje hoger onderwijs

Ben je als docent uit het hoger onderwijs bezig met een specifiek thema dat gerelateerd is aan boekgeschiedenis? Dan verwijzen we je graag door naar onze conservatoren die tijdens jullie bezoek een korte presentatie kunnen voorzien met enkele topstukken uit onze collectie in de hand!

Aanbod NT2/taalonderwijs

Gevorderde NT2-groepen zijn bij ons in de boven beschreven formule welkom van zodra een zekere graad van abstractie haalbaar is (vanaf richtgraad 2.2, snellerenden/hogeropgeleiden). Onze collectie en dienstverlening bieden zeer concrete en interactieve taaloefenkansen. In overleg met ons kan je als NT2-docent heel wat kanten uit:

• Laat je cursisten zichzelf (op voorhand) lid maken van de leeszaal (online en/of aan de balie).
• Onderzoeksopdracht. Bijvoorbeeld: wat gebeurde er in Antwerpen op jouw geboortedag? Lees/schrijfopdracht kan in de leeszaal zelf; spreekopdracht kan in de workshopruimte.
• Bestel met je cursisten (op voorhand) werken uit de collectie. Gebruik deze werken als aanleiding om hen te laten spreken/schrijven over zichzelf, hun land, hobby’s, interesses, studies, jobs,… Met meer dan 163 talen in de collectie is de kans heel groot dat de cursisten een boek in hun eigen moedertaal kunnen aanvragen!
• Samen lezen. Jullie kiezen een (stukje uit) een boek dat we in onze collectie hebben en lezen dat in alle rust samen bij ons. In overleg kunnen we op voorhand enkele boeken/vertalingen klaarleggen die te maken met het onderwerp van deze samenleessessie.
• Eigen lesactiviteit. Het staat je vrij om zelf een lesactiviteit ineen te steken op basis van onze collectie. We ondersteunen je hier heel graag mee. Alle gekke voorstellen zijn welkom!

Praktisch

• Reserveer minimum twee weken op voorhand. Daarvoor kan je Thomas mailen of bellen (03 338  87 64). Of spring gewoon even binnen als je in de buurt bent.
• Doelgroep: alle scholieren/studenten/cursisten vanaf 15 jaar (secundair onderwijs, DKO, hoger onderwijs, CVO) onder actieve begeleiding van een leerkracht/docent.
• Maximum 25 deelnemers per groep. Deze workshop kan in principe parallel verlopen met een workshop of rondleiding voor scholen (Ontdek de Erfgoedbibliotheek, Mediascanners, Heldenflix, Cirkelhelden). Meer info over dat aanbod vind je hier.
• Deze workshop kan op alle weekdagen doorgaan. Tijdstip en duur worden in onderling overleg vastgelegd.
• Kostprijs: gratis.
• Studenten nemen best hun eigen laptop mee.
• TIP: wie na deze workshop graag zelf verder opzoekwerk verricht, is altijd welkom in onze leeszaal. Hier vind je een rustige studeerplek, duizenden onderzoeksbronnen en sympathieke medewerkers die al je vragen beantwoorden. Aan het onthaal maken we je gratis lid. Breng je A-kaart, studentenkaart of identiteitskaart mee. Of reserveer minimum twee weken op voorhand een deel van de leeszaal voor je hele klasgroep.